Is de krimpende arbeidsmarkt de early indicator voor een echte recessie?

Tekst: Laurie Jansen

Als Partner van een Executive Search Bureau rekruteer en spreek ik regelmatig professionals op Non-Executive Board level. De afgelopen maanden is er iets veranderd in de gesprekken die ik voer. En dat is iets wat op termijn misschien ook consequenties gaat krijgen voor de CFO.

• Serie van grote reorganisaties bij grote bedrijven
• Veel consultants 'op de bank' bij Consultancy Bureaus
• Stijgende werkloosheid, al dan niet verborgen: 'early indicator' voor een echte recessie?

Daar zat hij dan. De afgelopen jaren heb ik hem regelmatig gesproken over zijn succesvolle opdrachten als zelfstandige strategie consultant. Hoe hij CEO’s adviseerde over de voedselcrisis, HR-uitdagingen, over de energietransitie. Als voormalig Partner van een gerenommeerd strategie consulting bureau had hij altijd werk. Maar vandaag voelt anders dan de andere keren. Hij twijfelt waar te beginnen. Dan komt het verhaal. Nog nooit heeft hij om hulp gevraagd en hij durft het bijna niet te zeggen. Al negen maanden heeft hij geen opdracht kunnen vinden en als hij niet snel zijn volgende opdracht vindt, komt hij financieel in de problemen. Hij is niet de enige.

Een van mijn beste vriendinnen is een zeer succesvolle ondernemer. Onder het genot van een glaasje wijn praat ze mij bij over leven, liefde en business. Iedereen wil haar spreken, koffie drinken lukt haar altijd. Sinds een paar maanden zijn de gesprekken veranderd. In elk gesprek komt naar voren dat ze graag gebruik zouden maken van haar expertise, vaak ook op basis van positieve referenties binnen hun netwerk. Alleen op het moment hebben ze geen ruimte om iemand in te huren.

Een jaar van krimp, reorganisaties en ontslagen

Wanneer je steeds meer van dit soort gesprekken hebt, begint het op te vallen. Is er iets aan het kantelen in de veelbesproken ‘krappe’ arbeidsmarkt? En zo ja, wat zegt dit? Ik had al eerder geluiden gehoord dat de grote Strategy Consulting Bureaus veel mensen ‘on the beach’ hebben zitten. Nu lijkt de top van ZZP Nederland ook in de problemen te komen. Zijn zij, samen met de bankzittende consultants, de kanaries in de kolenmijn? De early indicator van een echte recessie die op ons afkomt, maar waar niemand nog over wil praten? En wat betekent dit voor de CFO? Gaat de arbeidsmarkt een grote klap krijgen in 2024?

De cijfers beloven niet veel goeds. De werkloosheid lijkt al maanden toegenomen. In december 2023 was de werkloosheid met 7,8% toegenomen ten opzichte van december 2022. In 2023 hebben bedrijven als Philips, Friesland Campina en McKinsey grote reorganisaties doorgevoerd. Bij Philips vertrokken 7.100 mensen, waarvan 1.100 in Nederland. McKinsey liet in 2023, duizenden werknemers gaan en de reorganisatie is nog in volle gang. En ook de laatste maanden lijkt de schaarste op de personeelsmarkt af te nemen.
Naast dat er meer goede mensen op de arbeidsmarkt zijn, daalt het aantal vacatures. Van verschillende mensen uit mijn INSEAD netwerk hoorde ik dat ze baan-aanbiedingen krijgen met startdata die 1,5 jaar in de toekomst liggen. FrieslandCampina is voornemens de kosten te verlagen door de komende twee jaar wereldwijd ruim 1.800 arbeidsplaatsen te verminderen, waarvan ongeveer 1.200 arbeidsplaatsen in 2024 – en ook bij Signify gaan de komende maanden duizenden banen verdwijnen. Ook Nike heeft een grote turnaround aangekondigd in 2024 en bij Shell zijn de meeste banen bevroren in afwachting van de grote reorganisatie.

Krimpende arbeidsmarkt, early indicator voor een ‘echte recessie’?

Dit soort verhalen en cijfers zien we soms wel en soms niet terug in het nieuws. Verraderlijk is hier dat werknemers aan de bovenkant van de markt vaak een degelijk sociaal plan meekrijgen waarin ze vaak nog drie tot zes maanden in dienst blijven. De ontslagen van 2023 zijn daarom nog niet zichtbaar in de werkloosheidscijfers.
Officiële werkloosheidscijfers vertellen dus niet altijd het hele verhaal. Zij zijn onder andere berekend op basis van het aantal aangevraagde werkloosheidsuitkeringen binnen onze beroepsbevolking, die op dit moment 9,8 miljoen mensen telt. Maar binnen deze beroepsbevolking bevindt zich ook een niet onaanzienlijke flexibele schil van 1,2 miljoen ZZP-ers (dat is 11% van het totaal), die geen aanspraak maken op een uitkering en dus ook niet worden meegerekend in de werkloosheidscijfers. Als de werkloosheid onder ZZP-ers substantieel toeneemt, is er eigenlijk een vorm van verborgen werkloosheid.
Van iemand die bij een multinational werkt, hoorde ik dat ze nu vaak 100 of 200 sollicitanten krijgen op functies waar ze 1,5 jaar geleden geen sollicitanten konden vinden. Voor bedrijven is het positief dat vacatures makkelijker te vervullen zijn met talent. Dat is goed nieuws voor CHRO’s en CFO’s.

Maar de overvloed aan talent op de markt zou ook weleens de early indicator kunnen zijn van een minder gunstige ontwikkeling. Lukas Daalder schreef 20 februari in het FD dat we in Nederland te maken hebben met een ‘technische recessie’. De economie blijft krimpen, maar omdat de arbeidsmarkt krap is, zouden we niet in een ‘echte recessie’ zitten.
Als we alle signalen en cijfers overzien lijkt de ‘krappe’ arbeidsmarkt wel degelijk onder druk te staan. De verwachte toename van werkloosheid in 2024 van 15% - en alle verborgen werkloosheid aan de bovenkant van de arbeidsmarkt - zou weleens de voorbode kunnen zijn van iets waar niemand het graag over heeft: een veel diepere recessie dan tot waar nu toe over geschreven wordt, niet ‘technisch’, maar ‘echt’.

En zo worden vroege signalen uit de wereld van HR ook iets waar je als CFO van wakker moet liggen. Of in ieder geval je voorbereidingen op moet gaan treffen.

Laurie Jansen is Managing Partner van Executive Search Bureau Jansen & Bilgin International. Zij heeft haar MSc International Business behaald aan de Universiteit van Tilburg en focust zich op het helpen van bedrijven om meer vrouwen aan de top aan te nemen.

‍